زندگی انسان، ابعاد مختلف، دارد و هر بعد، ناظر بر یکی از نیازهای اوست. هریک از جنبه های زندگی انسان وسعت و دامنه وسیعی دارد. ما ناگزیریم که براساس نیازهایمان، طرح و برنامه، آماده  و هدف تعیین کنیم.  تعیین هدف های مطلوب، به دقت در تشخیص نیاز بستگی دارد. با اینکه تعیین هدف، گامی بسیار مهم و اساسی است،

اما نباید فراموش کرد که به تنهایی، مفید نخواهد بود. باید روش‎ها و وسایل رسیدن به هدف را نیز آماده کنیم تا با به کار بردن اصول دقیقی، هدف‎هایمان را تحقق بخشیم. یادگیری و آموزش، یکی از ابعاد زندگی انسان و از مهم ترین لوازم زندگی او محسوب می شود و شاید وجه تمایز او و حیوان باشد. به همین دلیل آموزش از ابتدای خلقت، به همواره انسان وجود داشته است و تا به حال دوران مختلفی را پشت سر گذاشته است. کودکان به عنوان، بخش مهمی از این جامعه، مستثنی از این قضیه نخواهند بود. یکی از نیازهای مهم در حوزه کودکان، مساله آموزش و یادگیری آن ها در زمینه های مختلف است. امروزه اهمیت وضرورت آموزش و پرورش پیش دبستانی پیش از قبل مد نظر و توجه می باشد.افزایش متقاضیان این دوره،ضرورت غنا و کیفیت این دوره را افزایش داده است. 

دوره دوم کودکی که سنین سه تا شش سالگی را دربر می‌گیرد، دوره پیش‌ از دبستان نامیده می‌شود. بنا به اعتقاد بسیاری از بزرگان، علما و مربیان تربیتی، نخستین سال‌های زندگی کودک، بهترین زمانی است که کودک بیش از هر زمان دیگر، برای رشد، یادگیری و آموزش آماده‌تر است بنابراین اگر امکانات لازم و زمینه‌های مناسب برای کودک فراهم شود، شخصیت، یادگیری و هوش او گسترش قابل ملاحظه‌ای می‌یابد. بدون تردید هر کودکی دارای مجموعه‌ای از استعدادهای نهفته و توانایی‌های بالقوه است و تجارب سال‌های اولیه هر کودک در چگونگی تشکیل شخصیت و رشد و کمال نهایی او بسیار مؤثر است.

در این زمینه یکی از روانشناسان به نام «آدلر» اظهار می‌دارد: به طور کلی در چهار تا پنج سالگی شخصیت، منش، رفتار و سبک خاص زندگی هر فرد مشخص می‌شود و این روال تقریباً تا آخر عمر ادامه می‌یابد. لذا باتوجه به اهمیت تأثیرپذیری آموخته‌های کودک در آینده و آمادگی او برای رشد و تکامل و سهولت در امر یادگیری مطالب، به هیچ وجه نباید فرصت آموختن و فراگرفتن را، از کودکانی که سال‌های اولیه زندگی خود را سپری می‌کنند، دریغ کرد. اگر چه هیچ چیز نمی‌تواند جای پرمهر خانواده را بگیرد، ولی خانواده‌ها به تنهایی نمی‌توانند نیازهای آموزشی و تربیتی فرزندان خود را برطرف کنند. به‌ عنوان مثال، یکی از مهمترین احتیاجات کودکان در دوره پیش‌دبستانی، معاشرت و بازی با همسالان خود است، که والدین به راحتی نمی‌توانند این موقعیت را در خانه برای فرزندان خود، مهیا کنند. 

رشد هوشی کودک بین تولد تا ۴سالگی است یعنی ۵۰%از رشد هوش در این سن وحدود ۳۰%بین چهار تا هشت سالگی و۲۰%ماباقی از هشت سالگی به بعد شکل می گیرد. (بلوم ۱۹۶۴، دکتر مفیدی ۱۳۶۸  ).

براساس تجربیات وبررسی‎های روان شناختی وتربیتی، سال‎های اولیه زندگی کودکان نقش اساسی در رشد وپرورش آنان ایفا می نماید. چرا که ۸۰%شخصیت کودک ظرف 6 سال اولیه حیات او شکل می گیرد . براین اساس آموزش و پرورش پیش دبستانی از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و تلاش عمده دولت‎ها براین بوده است که همه روزه تعداد بیشتری از کودکان تحت پوشش آموزش‎های این دوره قرار گرفته وبا توجه به ویژگیها ونیازهای فردی از آموزشهای مناسب وسازنده برخوردار گردند.اولین ارتباطات انسانی اجتماعی کودکان در دوران پیش دبستانی شکل گرفته و در واقع پایه های اولیه اعتماد به نفس ، مسئولیت پذیری و استقلال و خلاقیت کودکان در دوران پیش از دبستان استوار می‎گردد. توجه دقیق ومناسب به رشد وشکوفائی استعدادهای کودکان کمک می نماید. 

سرمایه گذاری در امور کودکان پیش دبستانی آثار پیش‎گیرانه به آسیب های دوران نوجوانی وجوانی وبزرگسالی دارد. بسیاری از انحرافات اخلاقی ریشه در کمبودهای روحی و روانی دوران کودکی دارند. ارتباط اولیه کودک با الگوهای شخصیتی، آینده او را رقم میزنند. برخلاف نگرش عمومی مبنی برعدم سود آوری، سرمایه گذاری در مراکز پیش دبستانی به معنای تربیت خلاق ، هدفمند وآگاه آینده هر ملت و عامل بازدارنده بسیاری از آسیب های اجتماعی می باشد . در مقطع آموزشی پیش دبستانی، والدین و مربیان کودک به شناسایی توانایی های بالقوه کودکان و رشد و توسعه چنین توانایی‎هایی مبادرت نموده، شعور و رفتارهای روانی کودک شکل گرفته و هدایت صحیح تجربیات کودک به خصوصیات روانی می انجامد که شخصیت او را پرورش می-دهند. 

در جریان آموزش پیش دبستانی است که کودک شناخت نزدیک و واقعی از خود به دست آورده وخواسته های او به عنوان تبلوری از رشد عاطفی و عقلی و اجتماعی شکل می گیرد. 

بنابراین آموزش پیش دبستانی به عنوان بخشی از مراحل آموزش و پرورش از اهمیت بسیاری برخوردار است سال‎های اولیه ی کودکی دوره ای حساس در رشد فیزیکی، ذهنی و شخصیتی کودکان محسوب می گردد. تأثیر آموزش‎های این دوره در شکل دهی موفقیت های تحصیلی کودکان در سال‎های بعد، افزایش روز افزون متقاضیان این دوره، مبین ضرورت تهیه‎ی برنامه های کیفی و غنی در این دوره می باشد. مبانی تعلیم و تربیت، نگرش در آموزه ها و سیره ی زندگی پیشوایان دین و نظریه های دانشمندان و روان شناسان نیز بر این نکته تأکید دارد. 
در کشور ما مراکز پیش دبستانی زیادی، فعالیت می‎کنند. این مراکز در تبلیغات خود برنامه های بسیاری را به عنوان، طرح های آموزش خود معرفی می کنند.

متاسفانه در برنامه های اکثر این مراکز، توجه ای به نیازهای ضروری کودکان، رشد فکری و ارزش های اخلاقی و دینی جامعه نمی‎شود. حتی برنامه‎های موجود هم در عمل به خوبی اجرا نمی شوند. در واقع بیشتر این مراکز، در واقع محلی برای نگهداری کودکان و سرگرم کردن آن هاست و البته گرفتن عکس های یادگاری دوران کودکی و آموزش رقص!!! در مراکز پیش دبستانی موجود، فعالیت های جدی و هدفمند، به ندرت صورت می گیرد و مراکز کمی هستند که به پشتوانه تجربه و علم، ضرورت و اهمیت این مقطع را درک کرده و به طوری جدی به تربیت کودکان می‎پردازند. اغلب مراکز پیش‎دبستانی روش خاصی برای تعلیم و تربیت کودکان در نظر نگرفته و ساعات حضور کودکان در مراکز را با تماشای کارتون، رقص و بازی‎های بی‎هدف پر می‎کنند و نسبت به درونی کردن و آموزش ارزش‎های دینی و اخلاقی توجه جدی نداشته و به بازگویی و بیان چند گزاره اخلاقی و دینی به کودکان، اکتفا می‎کنند. متاسفانه متولیان امر تعلیم و تربیت کودکان، به حساسیت و اهمیت این دوره پی نبرده و به سادگی از کنجکاوی، پرسشگری کودکان می‎گذرند. این در حالی است که در دین مبین اسلام هم، بر آموزش و پرورش کودکان به دلیل انعطاف و آمادگی ذهنی، تاکید زیادی شده است. آموزش برای تفکر و حفظ روحیه‎ی پرسشگری، از همین سنین آغاز می‎شود و راهگشای مقاطع و دروه‎های بعد زندگی خواهد بود. 

پیشنهاد می‎شود بازنگری جدی نسبت به برنامه‎ها و اهداف جزئی مقطع پیش از دبستان صورت گرفته و نظارت صحیح و دقیق بر این مراکز اعمل شود. 

سیده زهره جوادی

نظام اسلامی تعلیم و تربیت